«باشگاه شما»، جایی است که دانشجویان، نخبگان و پژوهشگران علوم انسانی در آن، مقالات خود را با مخاطبان خود به اشتراک می‌گذارند. شما هم می‌توانید با ارسال مقالات علمی‌ژورنالیستی، بعد از ارزیابی توسط هیئت تحریریه باشگاه اندیشه، مقالات خود را منتشر کنید. دسترسی به سایر مقالاتِ «باشگاه شما».

| زمانی که فقط از مرورگر‌ها استفاده می‌‌کنیم به دلیل سهولت دسترسی، درگیری ذهنی را که باعث خلاقیت می‌‌شود از دست می‌‌دهیم و با مشکل کاهش خلاقیت در عصر کنونی روبه رو می‌‌شویم.

تکنولوژی پدیده ای  است که ما انسان‌ها در عصر جدید خواه نا خواه از آن برای بسیاری از امور استفاده می‌‌کنیم و میزان بالای محبوبیت و استفاده آن در میان مردم مخصوصا جوانان موضوعی انکار نشدنی است.

در مقاله مورد نظر تلاش بر آن شده است یکی از تاثیرات منفی تکنولوژی بر زندگی انسان‌ها مورد مطالعه قرار بگیرد. به طور کلی طبق مطالعات انجام گرفته مشخص می‌‌شود تکنولوژی کاهش خلاقیت ذهن را برای فرد رقم می‌‌زند و این مسئله نتایج ناخوشایندی را به وجود میآورد.

تکنولو‍ژی جزء لاینفک زندگی بشر امروزی است. تکنولو‍ژی که امروز در قالب‌های گوناگون مانند تلفن همراه، اینترنت، تبلت و غیره وابستگی ایجاد و زندگی را متحول کرده است. لذا شناخت مفهوم تکنولوژی به تنهایی نگاه ما نسبت به آن را بینا و عمل مان را پاک می‌‌کند.

تکنولوژی چیست؟‌ تکنولوژی یا فناوری شیوه و شگرد ساخت و کاربرد ابزار، دستگاه‌ها، ماده‌ها و فرایندهایی است که معضل‌های انسان را برطرف می‌‌کند به عبارتی، تکنولوژی فعالیتی انسانی است و از همین رو کهن تر از دانش و مهندسی است.

Technology از دو لغت یونانی techne  و logia تشکیل شده‌ است که اولی به معنی هنر و دومی‌‌ به معنی علم و دانش است.

سوال اصلی: آیا افزایش تکنولوژی باعث کاهش خلاقیت ذهن می‌‌شود؟

با توجه به آنچه گفته شد در این مقاله تلاش شده است تا رابطه میان تکنولوژی و خلاقیت ذهن انسان مورد مطالعه قرار گیرد.

تعریف خلاقیت:

از خلاقیت تعریف‌های زیادی شده است در اینجا برخی از تعاریف مهم را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

خلاقیت یعنی تلاش برای ایجاد یک تغییر هدفدار در توان اجتماعی یا اقتصادی سازمان.

خلاقیت بکارگیری توانایی‌های ذهنی برای ایجاد یک فکر یا مفهوم جدید است.

خلاقیت یعنی توانایی پرورش یا به وجود آوردن یک انگاره یا اندیشه جدید (در بحث مدیریت نظیر به وجود آوردن یک محصول جدید است)

خلاقیت عبارت است از طی کردن راهی تازه یا پیمودن یک راه طی شده قبلی به طرزی نوین.

تعریف خلاقیت از دیدگاه روانشناسی:

خلاقیت یکی از جنبه‌های اصلی تفکر یا اندیشیدن است. تفکر عبارت است از فرایند بازآرایی یا تغییر اطلاعات و نمادهای کسب شده موجود در حافظه درازمدت. تفکر بر دو نوع است:

تفکر همگرا: تفکر همگرا عبارت است از فرایند بازآرایی یا دوباره سازی اطلاعات و نمادهای کسب شده موجود در حافظه درازمدت.

تفکر واگرا: تفکر واگرا عبارت است از فرایند ترکیب و نوآرایی اطلاعات و نمادهای کسب شده موجود در حافظه درازمدت، خلاقیت یعنی تفکر واگرا.

براساس این تعریف خلاقیت ارتباط مستقیمی‌‌ با قوه تخیل یا توانایی تصویرسازی ذهنی دارد. این توانایی عبارت است از فرایند تشکیل تصویرهایی از پدیده‌های ادراک شده در ذهن و خلاقیت عبارت است از فرایند یافتن راه‌های جدید برای انجام دادن بهتر کارها؛ خلاقیت یعنی توانایی ارائه راه حل جدید برای حل مسائل؛ خلاقیت یعنی ارائه فکرها و طرح‌های نوین برای تولیدات و خدمات جدید و استمرار آن پس از غیبت آن پدیده‌ها.

تعریف خلاقیت از دیدگاه سازمانی:

خلاقیت یعنی ارائه فکر و طرح نوین برای بهبود و ارتقاء کمیت یا کیفیت فعالیت‌های سازمان؛ مثلاً افزایش بهره‌وری، افزایش تولیدات یا خدمات، کاهش هزینه‌ها، تولیدات یا خدمات از روش بهتر، تولیدات یا خدمات جدید و غیره.

افراد خلاق ابتدا با مسئله یا یک فرصت آشنا شده و سپس از طریق جمع آوری اطلاعات با مسئله یا فرصت مورد نظر درگیر می‌شوند. در مرحله بعد افراد خلاق روی مسئله تمرکز می‌کنند، در این مرحله فعالیت ملموسی مشاهده نمی‌شود و فرد سعی در نظم دادن تفکرات، اندیشه‌ها، تجارب و زمینه‌های قبلی خود جهت نیل به یک ایده دارد. درگیری ذهنی عمیق فرد (خودآگاه و ناخودآگاه) فراهم کردن فرصت (جهت تفکر بر مسئله) منجر به خلق و ظهور ایده‌ای جدید و بدیع می‌شود. در نهایت فرد خلاق در صدد برمی‌آید صلاحیت و پتانسیل ایده خویش را به اثبات برساند.

تعریف تکنولوژی:

سازمان ملل متحد تکنولوژى را به‌عنوان مجموعه اطلاعات، مهارت‌ها، روش‌ها و ابزار لازم براى ساختن محصولات مورد نياز و کاربرد آنها و يا تأمين خدمات مفيد و مورد نياز پذيرفته است. تکنولوژى عبارت است از دانش و مهارت‌هاى لازم براى توليد کالا و خدمات که حاصل قدرت فکرى و شناخت انسان و ترکيب قوانين موجود در طبيعت مى‌باشد.

تکنولوژی، در کاربرد جامعه‌شناختى خود، تمام صورت‌هاى فنون توليدى از جمله صنايع‌دستى را در بر مى‌گيرد و… مترادف با ماشين‌آلات نيست. در جامعه‌شناسي، صنعت تکنولوژى سازمان منسجم توليدى است، يعنى ترتيب و طريقه قرار گرفتن ادوات و وسايل توليد در محل کار، و بنابراين تقسيم کار و سازمان کار را هم که در تکنيک توليدى به‌وجود مى‌آيد، يا براى کارآئى توليد و تکنيک‌هاى آن موردنياز است شامل مى‌شود. تکنيک‌هاى توليدى و سازمان توليد، محصولات اجتماعى هستند، نتايج تصميم‌گيرى‌هاى انسان هستند و بنابراين تکنولوژى را مى‌توان به‌عنوان ماحصل فراگرد اجتماعى مورد تحليل قرار دارد.

تکنولوژى:

– تجسم دانشى است که به جريان توليد و استخراج منابع مربوط مى‌گردد.

– تمام يا يک بخش سازمان يافته در کاربرد علم در صنعت است.

– تشکيلات اجتماعى تکنيکى است که به‌منظور تأمين معاش به‌کار برده مى‌شود.

– الگوى کليهٔ اعمالى است که در به‌کار‌بردن منابع در ارتباط با ارزش‌ها مورد استفاده قرار مى‌گيرد.

– وسايل موجود براى نيل به هدف‌هاى سازماني را گويند.

تکنولوژى استعمال علم در احتياجات روزانه زندگى است، فوايد آن بى‌شمار است. اغلب آنها نيکو و بعضى نکوهيده هستند از آن جمله است بهره‌کشى از آدمى و بندهٔ ماشين شدن انسان و پرستش ماشين و در پايان همه آخرين آفريدهٔ شيطانى آدمى يعنى بمب اتمى.

تاثیرات تکنولوژی بر ذهن انسان:

آیا کامپیوترها، تبلت‌ها و کلا تکنولوژی‌های جدید در حال خنگ تر کردن ما هستند؟ آیا ما در حال تبدیل شدن به موجوداتی بی مغز هستیم؟  اینها سوالاتی است که در چند سال اخیر فکر خیلی‌ها را به خود مشغول کرده است اما آیا به راستی چنین است؟

تکنولوژی بی شک زندگی را برای انسان آسان کرده است، ولی نباید از تأثیرات منفی تکنولوژی نیز چشم پوشی کرد، بی شک تکنولوژی در بسیاری زمینه‌ها بر روی انسان‌ها تأثیر منفی گذاشته است. تکنولوژی هر روز و حتی هر دقیقه در حال پیشرفت است و زندگی ما نیز تحت تأثیر آن قرار می‌‌گیرد. بی شک در این روزها همه ما با تکنولوژی سر و کار داریم، ما حتی می‌‌توانیم با فشردن یک کلید غذای خود را اینترنتی سفارش داده و غذا را درب منزل تحویل بگیریم. شاید این جمله شما را متعجب کرده باشد ولی حقیقت دارد، تکنولوژی میزان دقت و تمرکز شما را کاهش می‌‌دهد. براساس تحقیقات موسسه‌ای در کانادا، این موضوع به اثبات رسیده است.

این گروه تحقیقاتی، پروژه خود را بر روی ۲۰۰۰ نفر انجام دادند و برای این ۲۰۰۰ نفر هر روز وظایفی مشخص می‌‌شد که این وظایف در ارتباط با تکنولوژی بود و افراد برای انجام دادن این وظایف باید در طول روز یکسره با دنیای تکنولوژی کلنجار می‌‌رفتند،  در آخر نتیجه این تحقیقات نشان داد که قدرت تمرکز این افراد از ۸ ثانیه به ۱۲ ثانیه افزایش یافت، این به معنی است که قدرت تمرکز در ارتباط یکسره با تکنولوژی کاهش پیدا می‌‌کند. در این پروژه قدرت یادآوری و به خاطر سپردن را به ماهی قرمز تشبیه کرده اند، این تشبیه به این دلیل است که ماهی قرمز دارای قدرت حافظه بسیار کوتاهی است. این ارتباط مستقیم با تکنولوژی در قدرت حافظه نیز تأثیر مستقیم دارد.

“ما حتی می‌‌توانیم با فشردن یک کلید غذای خود را اینترنتی سفارش داده و غذا را درب منزل تحویل بگیریم. شاید این جمله شما را متعجب کرده باشد ولی حقیقت دارد، تکنولوژی میزان دقت و تمرکز شما را کاهش می‌‌دهد. براساس تحقیقات موسسه‌ای در کانادا، این موضوع به اثبات رسیده است.“

بی شک تکنولوژی در بسیاری از زمینه‌های طراحی و هنر مؤثر بوده است و کار را بسیار آسان تر کرده است، ولی در بسیاری شرایط نیز شما تبدیل به برده ماشین تبدیل می‌‌شوید و کمپانی‌ها و مرکز‌های قدرت شما را مجبور به انجام کاری می‌‌کنند. براساس تحقیقات Johns Hopkins در دانشگاه Illinois، تکنولوژی نه تنها به افزایش خلاقیت کمک نکرده است بلکه قدرت خلاقیت را نیز کاهش داده است.

محققان به این نتیجه رسیده اند که هرچه منابع کمتری در اختیار انسان قرار بگیرد قدرت خلاقیت انسان بیشتر پرورش می‌‌یابد، شاید این جمله معروف به گوش شما خورده است که در محدودیت‌ها انسان رشد می‌‌کند.گوگل یکی از بهترین موتورهای جستجو است که بی شک گزینه اول بسیاری از افراد برای جستجو است. براساس تحقیقات گروه تحقیقاتی در کمپانی گوگل، در واقع گوگل تبدیل به بانکی از اطلاعات شده است و افراد و سطح یادگیری به شدت کاهش یافته است و همه گوگل را به عنوان دستیار همراه خود در نظر می‌‌گیرند.

این موضوع می‌‌تواند به شدت بر روی دانش و علم بشر تأثیر بگذارد، شاید امروز این تأثیر ملموس نباشد ولی در آینده ای نه چندان دور این تأثیر به وضوح دیده می‌‌شود. بی شک تکنولوژی در حال تبدیل شدن به عضوی از زندگی انسان شده است که به سختی بتوان این عضو را از زندگی امروزه جدا کرد و این موضوع زندگی انسان را به شدت تهدید می‌‌کند.

همه تکنولوژی‌هایی که در طول بیست سال اخیر توسعه یافته تا زندگی ما را راحت تر کنند، تا حدود زیادی ظرفیت ما برای یادگیری را کاهش داده اند آیا تکنولوژی ما را تنبل می‌کند؟

آیا کامپیوترها، تبلت‌ها و به طور کلی تکنولوژی‌های جدید در حال خنگ‌تر کردن ما هستند؟

اینها سوالاتی است که در چند سال اخیر، مطمئناً فکر خیلی‌ها را به خود مشغول کرده است اما آیا به راستی چنین است؟

خبر بد این که همه تکنولوژهایی که در طول 20 سال اخیر توسعه یافته تا زندگی ما را راحت تر کنند، تا حدود زیادی ظرفیت ما برای یادگیری را کاهش داده‌اند. بیشتر ما به سختی می‌‌توانیم اسامی، شماره تلفن‌ها یا حتی قرارهای مهم خود را با اطمینان به خاطر بسپاریم. بدن آسیب دیده و «هیپوکامپ» (مرکز یادگیری مغز) شما که وظیفه جهت یابی را به عهده دارد، دیگر مثل قبل قوی نیست. نمونه‌های مشابه از این قبیل فراوان است اما به احتمال زیاد تا به حال به علت هیچ کدام از این موارد فکر هم نکرده‌اید.

همه چیز در حال خودکار شدن است، آنقدر که شاید روزی دیگر نتوان برای انجام هیچ کار ساده و حتی پیچیده ای (مثل رانندگی) روی توانایی انسان‌ها حساب کرد. با همین رویه، ظرف 20 سال آینده دیگر نیازی نیست حتی چیزی بدانید یا یاد بگیرد چون احتمالا می‌‌توان مغز را مستقیما به سرویس‌های ابری متصل و همه اطلاعات مورد نیاز را روی حافظه دانلود کرد. تکنولوژی همین حالا هم چهارچوب مغز ما را تغییر داده، حتی اگر آن را ندانید یا باور نکنید، اما وحشت نکنید؛ همه اینها فعلا فقط یک تئوری است. تئوری ترسناکی که گرچه مثل داستان یک فیلم علمی‌‌– تخیلی می‌‌ماند اما شاید چندان هم دور از واقعیت نباشد.

آیا گوگل در حال احمق کردن ماست؟

در سال 2008 «نیکولاس کار» نویسنده آمریکایی برای سایت «Theatlantic» مقاله‌ای نوشت با این مضمون که «آیا گوگل در حال احمق  کردن ماست؟» در این مقاله وی به بررسی ابعاد مختلف این سوال پرداخته بود که آیا واقعاً اینترنت موجب کاهش دامنه توجه ما و آسیب رساندن به هوش ما شده است؟ کار در بخشی از مقاله خود می‌نویسد: «در طول چند سال گذشته، من همواره این حس ناخوشایند را داشتم که کسی یا چیزی به جای ما فکرمی‌‌کند؛ شیوه فکر کردن ما را تغییر داده و حافظه مان را دستکاری کرده است. تا جایی که من می‌‌توانم بگویم، ذهن ما از دست نرفته و نمی‌‌رود اما در حال تغییر است. اینترنت در حال کاهش ظرفیت ما برای تمرکز، تفکر و حتی یادگیری است تا جایی که گاهی نمی‌‌توانیم بیش از دو سه صفحه کتاب را بدون درگیر شدن با فکری دیگر مطالعه کنیم.

در سال 2010 کتاب کار نامزد جایزه پولیتزر شد؛ این کتاب با عنوان «کم عمق‌ها»(The Shallows) درباره تاثیر تکنولوژی‌های مدرن بر تغییر رفتار مغز ما بحث می‌‌کند. وی در کتاب خود نوشت: اگر دیروز و در گذشته، همه آنچه را که امروز در مورد چهارچوب مغز انسان می‌دانیم، می‌دانستیم و به دنبال این بودیم سیستمی‌‌ طراحی کنیم که خصوصیات مغزی افراد را به سرعت و با وسواس فراوان تغییر دهد، احتمالاً نتیجه کار چیزی در حد و حدود همین اینترنت امروزی می‌‌شد.

نتیجه گیری:

هدف پژوهش حاضر این بود که رابطه میان تکنولوژی و میزان خلاقیت سنجیده شود و این موضوع را مشخص کند که افزایش میزان تکنولوژی باعث کاهش خلاقیت می‌‌شود . طبق مطالعاتی که انجام گرفت مشخص شد این فرضیه که افزایش میزان تکنولوژی باعث کاهش خلاقیت می‌‌شود اثبات می‌‌شود و برای جلوگیری از این مشکل باید استفاده از تکنولوژی را کاهش داد برای مثال برای انجام یک تحقیق دانشجویی صرفا متکی به مرورگر‌ها نباشیم و شیوه‌های سنتی از جمله کتاب خواندن را به شیوه کارمان اضافه کنیم ما زمانی که فقط از مرورگر‌ها استفاده می‌‌کنیم به دلیل سهولت دسترسی، درگیری ذهنی را که باعث خلاقیت می‌‌شود از دست می‌‌دهیم و با مشکل کاهش خلاقیت در عصر کنونی روبه رو می‌‌شویم چه بسا این مشکل در آینده‌های نزدیک شدید تر شود .

منابع:

1.محمدی، ن، (1384، 2تیر). کتابخانه دیجیتال. بازیابی در 21اردیبهشت، 1398، از https://bit.ly/2PYngy4

2.محمدی، ف، (1395، 24اذر). کلیک. بازیابی در 21اردیبهشت، 1398، از https://bit.ly/2PYngy4

3.خبرگزاری فارس، (1394، 9ابان). بازیابی در 21اردیبهشت، 1398، ازhttps://bit.ly/2VwCYq1

4.افتاده، ج، (1390، 5ابان). رسانه‌های اجتماعی. بازیابی در 21اردیبهشت، 1398ازhttps://bit.ly30mNwHg

5.مجله ویستا، بازیابی در 22اردیبهشت، 1398، ازhttps://bit.ly/2LF0Wef