«باشگاه شما»، جایی است که دانشجویان، نخبگان و پژوهشگران علوم انسانی در آن، مقالات خود را با مخاطبان خود به اشتراک می‌گذارند. شما هم می‌توانید با ارسال مقالات علمی‌ژورنالیستی، بعد از ارزیابی توسط هیئت تحریریه باشگاه اندیشه، مقالات خود را منتشر کنید. دسترسی به سایر مقالاتِ «باشگاه شما».

| دارک وب نام دیگر شبکه‌ی تور[5] است. تور در ابتدا به نیروی دریایی ارتش ایالات متحده تعلق داشت اما اکنون به‌عنوان مؤسسه‌ای عام‌المنفعه فعالیت می‌کند.

طبق جدیدترین آمار (Miniwatts Marketing Group, 2019) بیش از 4 میلیارد و 383 میلیون نفر در سرتاسر جهان کاربر شبکه‌ی جهانی وب[1] هستند. نگاهی به آمار صفحات و وب‌سایت‌های پربازدید (eBizMBA, 2019) نشان می‌دهد اکثر این جمعیت عظیم مشغول مرور صفحات ایندکس[2]‌شده (A. Turner) توسط موتورهای جستجو هستند.

تعریف اکثر مردم از وب همان چیزی است که در موتورهای جست‌وجو ثبت شده است، اما تمام وب در این موتورها ایندکس نشده است. این بخش پرکاربر وب که ایندکس شده است، به «وب سطحی» شهرت دارد به علت ثبت وبسایت‌ها در مراکز کشوری با قراردادهای رسمی، معمولاً به‌طور نسبی قانون‌مند است. (Chertoff, 2017)

دیگر لایه‌های وب، «وبِ عمیق» و «وب تاریک» (همان دارک وب یا موضوع این مقاله) هستند. وب عمیق[3] شامل هر صفحه‌ی اینترنتی که ایندکس نشده باشد می‌شود. با این تعریف، صفحات تنظیمات حساب کاربری شخصی هر کاربر در شبکه‌های اجتماعی نیز جزو وب عمیق به شمار می‌رود، زیرا دسترسی مستقیم و همگانی به آن از طریق موتورهای جست‌وجو ممکن نیست. (Symanovich)

با وجود این، همه‌ی کاربران اینترنت نیازهای یکسان روزمره و ساده مانند تماشای ویدیوهای سرگرم‌کننده و خواندن اخبار ندارد و برخی برای مصارف دیگری به اینترنت مراجعه می‌کنند. محدودیت‌های مختلف اینترنتِ سطحی، و در صدر آن‌ها محدودیت‌های قانونی، باعث می‌شود بعضی کاربران به سراغ بخشی از وب بروند که در موتورهای جست‌وجو ثبت نشده و در نتیجه دسترسی به آن برای اکثریت کاربران اینترنت، و رصد و نظارت بر آن برای دولت‌ها دشوار است (Bartlett, 2014). هر بخشی از وب که دارای چنین ویژگی باشد نیازمند سوار بودن بر یک دارک‌نت[4] است؛ یعنی استفاده از نوعی تکنولوژی رمزگذاری که اثری در وب سطحی باقی نگذارد. (Gaynard, 2018) این، نقطه‌ی آغاز ورود این کاربران به دارک وب است.

در ادامه‌ی این مقاله به کاربردهای دارک وب و علل اقبال کاربران به این شبکه پرداخته خواهد شد.

تعریف و کاربرد دارک وب

دارک وب نام دیگر شبکه‌ی تور[5] است. تور در ابتدا به نیروی دریایی ارتش ایالات متحده تعلق داشت اما اکنون به‌عنوان مؤسسه‌ای عام‌المنفعه فعالیت می‌کند. تکنولوژی تور یکی از قوی‌ترین تکنولوژی‌های پیاده‌سازی ایده‌ی دارک‌نت است. تور با استفاده از آنچه به «شبکه‌ی پیازی» شهرت دارد، هر پاکت دیتا را قبل از ارسال به سرورها رمزگذاری می‌کند، در نتیجه داده‌هایی که کاربر در تور جابه‌جا می‌کند برخلاف داده‌های وب سطحی، چند لایه رمزگذاری بر روی خود دارند. (Heaton, 2019)

به این ترتیب، شبکه‌ی تور محلی ایده‌آل برای انجام فعالیت‌هایی است که کاربر نمی‌خواهد جزئی از سوابق استفاده‌اش از وب سطحی باشند. علاوه بر استفاده‌های معمول و مرسوم از اینترنت، سایت‌های ارائه‌دهنده‌ی سرویس‌های مخفی تور[6] اجازه‌ی دسترسی به محتوا یا سفارش کالا و خدماتی را به کاربران می‌دهند که در وب سطحی غیرممکن، خطرناک یا غیرقانونی است (Bartlett, 2014).

تور کاربردهای مختلفی دارد که نگارنده ده مورد عمده‌ی آن را در ادامه به اختصار بر می‌شمارد.

1. هر نوع فعالیت ناشناس: فعالیت با نام جعلی در بسیاری کشورها مانند آمریکا جرم اینترنتی محسوب می‌شود. (Peralta, 2011) یک راه فرار از عواقب قانونی این جرم، استفاده از دارک وب است که کل ترافیک داده‌ی کاربر را رمزگذاری و تا حد امکان از نهادهای نظارتی اینترنت پنهان می‌کند.

2. فعالیت‌های سیاسی علیه رژیم حاکم: فعالیت‌های افشاگرانه که حول محور مدارک محرمانه‌ی دولت‌ها می‌چرخند تقریباً در تمامی کشورهای جهان غیرقانونی محسوب می‌شوند. افشاگری که بین روزنامه‌نگاران و فعالان مدنی مخالف رژیم‌های حاکم نقاط مختلف جهان مرسوم است در شبکه‌ی تور می‌تواند با امنیت بالاتری صورت گیرد. همچنین ارتباط با دیگر فعالان سیاسی در دارک وب بسیار امن‌تر و کم‌ریسک‌تر از وب سطحی است. (Collins, 2019)

3. ارتباط با هکرها: بسیاری از هکرها صفحات شخصی یا گروه‌های تبادل نظر خود را در دارک وب بنا می‌کنند تا شناسایی نشوند. کاربری که قصد ارتباط با آن‌ها را داشته باشد ناگزیر از مراجعه به دارک وب است. (Curran, 2018)

4. پخش محتوای کپی‌رایت‌شده: پخش هر محتوای چندرسانه‌ای، فیلم، موزیک و… که کپی‌رایت شده باشد عواقب قانونی دارد. ناشناسی پخش‌کننده ضامن امنیت اوست. (Williams, 2014)

5. پورنوگرافی کودکان: انجام هر نوع عمل جنسی با افراد صغیر (زیر 18 سال، خردسالان، کودکان و نوجوانان) در تمامی جهان غیرقانونی است. البته ازدواج با کودکان در برخی نقاط دنیا استثنائاً مشروع و قانونی به شمار می‌رود. پخش تصویر، ویدیو و هر نوع محتوای نشان‌دهنده‌ی این اعمالِ موسوم به پدوفیلی[7] نیز مشمول حبس‌های سنگین در بسیاری از نقاط دنیاست. در آمریکا و بسیاری از کشورهای اروپایی حتی تماشای پورنوگرافی کودکان مشمول مجازات مشابه پخش این محتوای مستهجن است. به همین علت سازندگان و هواداران پورنوگرافی کودکان با ایجاد سایت‌های پنهان، رمزگذاری‌شده و خصوصی در شبکه‌ی تور به اشتراک‌گذاری پورنوگرافی کودکان می‌پردازند.

تحقیقی در 2014 نشان داده بود بیش از هشتاد درصد ترافیک داده‌های سرویس‌های مخفی تور مربوط به پورنوگرافی کودکان است. (Dredge, 2014) (Greenberg, 2015)

6. ویکی‌های پنهان: ویکی‌های پنهان[8] حاوی اطلاعاتی هستند که ویکی‌پدیا و دانشنامه‌های اینترنتی وب سطحی از انتشارشان خودداری می‌کنند؛ اطلاعاتی از قبیل شیوه‌های جیب‌بری، قتل و… (Hyperion Gray, 2019)

7. هماهنگی تبانی در لیگ‌های سطح پایین فوتبال اروپا: تبانی در فوتبال اروپا طبق نظر یوفا[9] جرم محسوب می‌شود و به همین دلیل در وب سطحی امکان هماهنگی یا اطلاع از آن وجود ندارد. برخی سایت‌های دارک وب با جمع‌آوری پول از قماربازان و ارائه‌ی رشوه به باشگاه‌های کم‌درآمد اروپایی، شبکه‌ای از تبانی در فوتبال برقرار می‌کنند که باعث ورود پول شرط‌بندی به فوتبال، بدون شناسایی هیچ یک از طرفین می‌شود. (Hyperion Gray, 2019)

8. سرویس ایمیل و شبکه‌های اجتماعی رمزگذاری‌شده و امن: نمونه‌های تقلیدی رمزگذاری‌شده از شبکه‌های اجتماعی معروف مثل ردیت، فیس‌بوک و… در دارک وب موجوند. برخی کاربران برای تضمین امنیت اطلاعات خود از این شبکه‌ها استفاده می‌کنند. (Hyperion Gray, 2019) همچنین بعضی از شبکه‌های اجتماعی بزرگ نسخه‌های ویژه‌ی تور ارائه داده‌اند.

9. خرید کالاها و خدمات ممنوعه: فروشگاه‌های دارک وب کالاهایی مانند مواد مخدر، کارت‌های اعتباری و کارت‌های بانکیِ جعلی، خدماتی مانند استخدام قاتل یا تروریست با مبالغ نسبتاً پایین و در موارد عجیب‌تر، چیزهایی مثل کودکان خردسال یا جسد زنان جوان (تحت عنوان اسباب‌بازی جنسی) را به فروش می‌رسانند. البته این‌که آیا در ازای پول واقعاً کالای مذکور را به فروش می‌رسانند یا خیر محل بحث کاربران است، چون معمولاً کسانی که صرف تحقیق یا از روی کنجکاوی به دارک وب می‌روند تا حد خرید از این فروشگاه‌ها پیش نمی‌روند.

“شبکه‌ی تور محلی ایده‌آل برای انجام فعالیت‌هایی است که کاربر نمی‌خواهد جزئی از سوابق استفاده‌اش از وب سطحی باشند. علاوه بر استفاده‌های معمول و مرسوم از اینترنت، سایت‌های ارائه‌دهنده‌ی سرویس‌های مخفی تور اجازه‌ی دسترسی به محتوا یا سفارش کالا و خدماتی را به کاربران می‌دهند که در وب سطحی غیرممکن، خطرناک یا غیرقانونی است.“

10. اتاق‌های سرخ (Red Rooms): وب‌سایت‌های موسوم به اتاق سرخ یا رد روم[10] در ازای دریافت یک بیت‌کوین (که هنگام نگارش این مقاله ارزشی بالغ بر حدود شش هزار دلار آمریکا دارد) قتل یک انسان را به‌طور زنده به بینندگان نمایش می‌دهند. اتاق‌های سرخ با قیمت‌های پایین‌تر و برای نمایش قتل حیوانات نیز وجود دارند. (Bartlett, 2014) (Mordasini, 2018)

علل افزایش اقبال به دارک وب

از نظر نگارنده سه دلیل اساسی می‌توان برای داغ شدن بحث دارک وب در بین کاربران فضای مجازی بر شمرد.

1. کنجکاوی

این علت که بسیاری از کاربران دارک وب در توصیف اولین استفاده‌شان از این شبکه به آن اشاره کرده‌اند، کنجکاوی است. (User)

2. سرگرمی

یوتیوبرهای بسیاری برای فراهم کردن محتوای جذاب برای کاربران کنجکاو به خطرناک‌ترین نقاط و فروشگاه‌های دارک وب می‌روند و حتی از این شبکه خرید می‌کنند (Stanniland).

3. امنیت

نگرانی‌های امنیتی پس از افشاگری‌های امثال اسنودن باعث روی‌آوری کاربران بسیاری به تور یا دارک‌نت‌های مشابه شده است (Meser, 2018). برای مثال تلگرام که محبوب‌ترین شبکه‌ی پیام‌رسان ایران (Tabnak, 2018) است، با استفاده از الگوریتم MTProto دارک‌نت خاص خود را ایجاد کرده تا ترافیک داده‌هایش برای دولت‌ها و سرویس‌دهنده‌ها ناخوانا باشد و یکی از دلایل ایرانیان، روس‌ها و بالکانی‌ها برای استفاده از این پیام‌رسان همین است. (Telegram LLC.)

نتیجه‌گیری

همان گونه که در فضای واقعی فعالیت‌های آشکار و قانونی و پنهان و ـ البته نه لزوماً ـ غیرقانونی جریان دارند، فضای وب نیز بدین شکل است. شبکه‌هایی مانند تور که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است با نیروی محرک سرگرم‌کنندگی و دغدغه‌های امنیتی، خصوصاً دغدغه‌ی حراست از حریم خصوصی، به روند صعودی خود ادامه خواهند داد.

منابع و مآخذ

Turner, B. (n.d.). The Basic Web Indexing Introduction. Retrieved from Web Indexing: https://www.web-indexing.org/the-basic-web-indexing-introduction/

Bartlett, J. (2014). The Dark Net: Inside The Digital Underworld. Heinemann.

Chertoff, M. (2017). A public policy perspective of the Dark Web. Journal of Cyber Policy, 2:1, 26-38.

Collins, J. (2019, February 11). Who Uses the Dark Web and Why? Retrieved from LifeWire: https://www.lifewire.com/who-uses-dark-web-3481563

Curran, D. (2018, July 24). My deep dive into one of Russia’s largest hacking forums. Retrieved from The Guardian: https://www.theguardian.com/commentisfree/2018/jul/24/darknet-dark-web-hacking-forum-internet-safety

Dredge, S. (2014, December 31). Study Claims More Than 80% of ‘Dark Net’ Traffic is to Child Abuse Sites. Retrieved from The Guardian: https://www.theguardian.com/technology/2014/dec/31/dark-web-traffic-child-abuse-sites

eBizMBA. (2019, January). Top 15 Most Popular Websites | January 2019. Retrieved from eBizMBA: http://www.ebizmba.com/articles/most-popular-websites

Gaynard, L. (2018). Darknet: Geopolitics and Uses. In L. Gaynard, Darknet: Geopolitics and Uses (p. p. 158). Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.

Greenberg, A. (2015, January 28). NO, DEPARTMENT OF JUSTICE, 80 PERCENT OF TOR TRAFFIC IS NOT CHILD PORN. Retrieved from Wired: https://www.wired.com/2015/01/department-justice-80-percent-tor-traffic-child-porn/

Heaton, R. (2019, April 06). How Does Tor Work? Retrieved from Robert Heaton: https://robertheaton.com/2019/04/06/how-does-tor-work/

Hyperion Gray. (2019, March 16). Dark Web Map. Retrieved from Hyperion Gray: https://www.hyperiongray.com/dark-web-map/

Meser, C. (2018, August 3). Secrets revealed by Snowden: Edward Snowden and Dark Web. Retrieved from Infomania – Truth Finder: https://www.truthfinder.com/infomania/dark-web/secrets-revealed-by-snowden/

Miniwatts Marketing Group. (2019, March). World Internet Users and 2019 World Population Stats. Retrieved from Internet World Stats: https://www.internetworldstats.com/stats.htm

Mordasini, A. (2018, May 8). What is the scariest thing you have experienced on the Internet? Retrieved from Quora: https://www.quora.com/What-is-the-scariest-thing-you-have-experienced-on-the-internet

Peralta, E. (2011, November 15). Is Lying on the Internet Illegal? Retrieved from National Public Radio, Inc.: https://www.npr.org/sections/thetwo-way/2011/11/15/142356399/is-lying-on-the-internet-illegal

Stanniland, T. (n.d.). Surfing the Dark Web so you don’t have to. Retrieved from YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=rEtGb4Eenp0

Symanovich, S. (n.d.). How Can I Access The Deep Web? Retrieved from Norton: https://us.norton.com/internetsecurity-how-to-how-can-i-access-the-deep-web.html

Tabnak. (2018). مقایسه آمار کاربران تلگرام و پیام‌رسان‌های داخلی. Retrieved from Tabnak: https://www.tabnak.ir/fa/news/826415/مقایسه-آمار-کاربران-تلگرام-و-پیام‌رسان‌های-داخلی

Telegram LLC. (n.d.). Retrieved from https://core.telegram.org/api/end-to-end

User, R. (n.d.). I Dare You To Scare Me. Retrieved from Reddit: https://www.reddit.com/r/deepweb/comments/46ljdc/i_dare_you_to_scare_me/

Williams, O. (2014, December 08). YouTube Now Warns Exactly What Will Happen If You Upload Copyrighted Music. Retrieved from The Next Web: https://thenextweb.com/apps/2014/12/08/youtube-now-warns-exactly-will-happen-upload-copyrighted-music/

[1] World Wide Web

[2] ایندکس به معنای فهرست‌نویسی، اصطلاحاً به معنای ثبت یک دامنه و زیردامنه‌های آن جهت تسهیل جست‌وجوی کاربران در موتورهای جست‌وجو است. یک دامنه برای ثبت در موتورهای جست‌وجو باید یک فهرست داخلی از صفحات خود در اختیار موتور جست‌وجو بگذارد.

[3] Deep Web

[4] DarkNet

[5] TOR Network

[6] TOR Hidden Services

[7] کودک‌خواهی

[8] Hidden Wikis

[9] کنفدراسیون فوتبال اروپا

[10] شکل تغییریافته‌ی Red Rum، برعکسِ Murder به معنای قتل.