حاکمیت اقلیت بر اکثریت در فضای رسانه‌ای جهان

«باشگاه شما»، جایی است که دانشجویان، نخبگان و پژوهشگران علوم انسانی در آن، مقالات خود را با مخاطبان خود به اشتراک می‌گذارند. شما هم می‌توانید با ارسال مقالات علمی‌ژورنالیستی، بعد از ارزیابی توسط هیئت تحریریه باشگاه اندیشه، مقالات خود را منتشر کنیددسترسی به سایر مقالاتِ «باشگاه شما».

| کارورزان برای رسیدن به هدف خود که اغلب یا منافع مالی است یا منافع ایدئولوژیک قواعد و حدودی را برای خود چیده اند تا هر طور شده به آن هدف برسند.

در این مقاله قصد داریم به این موضوع بپردازیم که نقش و ویژگی کارورزان رسانه در صنعت رسانه چیست؟ کارورزان تا چه اندازه در این صنعت موثرند؟ و معرفی برخی شرکت‌ها یا افراد که نقش به سزایی درین کوریدور ایفا می‌کنند.

 

تا کنون در ارتباطات جمعی که به گونه ای پایه و اساس صنعت رسانه است مدل‌های مختلفی مطرح شده است که ما در این جا چند تا از نمونه‌های معروف آن را نام می‌بریم؛  (ورنر جوزف سورین، جیمز تانکارد, 1397) مدل اول که یکی از مدل‌های پایه ای ارتباطات است مدل لاسول است، لاسول مدل ارتباطی خود را از پنج پخش درست کرده که در نمودار زیر آورده شده است.

مدل رسانه ای

مدل سوم مدل روانشناسی اجتماعی

مدل رسانه ای

و چندین مدل دیگر را می‌توان قرار داد. اما نقطه مشترک بحث ما در تمامی‌مدل‌ها و این سه مدل بحث منبع و منشا ارتباط است، چیزی که در مدل لاسول تحت عنوان «چه کسی میگوید» در مدل ویلبر شرام«رمز گذار یا مفسر» و مدل روانشناسی اجتماعی تحت عنوان «ارتباط گر» نام گذاری و معرفی شده اند.

در واقع کارورزان رسانه خود شروع و منبع خبر هستند یا اگر به طور مستقیم شروع کننده این رابطه نباشند کمک دهنده به دستگاه روزنامه، شبکه، فرد، یا آن شروع کننده ارتباط هستند.

قدرت کارورزان رسانه

لغت کارورز به معنای قبول کننده کار است (دهخدا) . همانطور که در مقدمه گفتیم ایفای نقشه کارورزان در این صنعت در قسمت ارتباط گر یا ارتباط برقرار کننده است. پر واضح است در هر مدل ارتباطی منشا ارتباط یعنی فرد ارتباط گر، تاثیر گذار(صاحب قدرت) است و مخاطب یا ارتباط گیرنده، تاثیر پذیر (البته که در بعضی موارد ارتباط گر از مخاطب تاثیر می‌گرد که در آنجا مقوله قدرت کمرنگ تر است). به طور مثال در حیطه روزنامه نگاری تیم نویسنده روزنامه با روزنامه خود بر مخاطبینشان که عامه مردم هستند اثر می‌گذارند. یا در رادیو و توزیون نیز همین طور.

در نتیجه کارورزان رسانه با در دست داشتن آن به دنبال پیگیری اهداف خود در جامعه مخاطبین خود هستند که در صنعت رسانه بزرگترین هدف قدرت و ثروت است. مثلا محققان در تحقیقی گفته اند که در آزمایشی نوشابه‌های پپسی و کوکاکولا را بدون آرم و نشانه ای که به مخاطب بفهماند کدام پپسی و کدام کوکاست در محلی قرار داده اند و از آزمایش شوندگان خواسته اند که بعد از خوردن آن بگویند کدام بهتر است.

جمعیت بیشتری به نسبت جمعیت مقابل پپسی را انتخاب کرده بودند اما همین آزمایش را در حالتی که بطری‌ها با لوگو بودند انجام دادند ولی نتیجه بالعکس بود و خواهان برای کوکاکولا بیشتر بود! (بیچرانلو, 1398) که این نتیجه قدرت تبلیغ و اقناع بالای کوکاکولا به نسبت پپسی بوده است. در واقع در دنیای امروز رسانه یکی از مهم ترین و شاید مهم ترین ابزار برای به قدرت رسیدن است قدرتی که میتواند با خود شهرت، ثروت و … به دست بیاورد.

عاملیت در صنعت رسانه

در دنیای امروز تمامی ‌رسانه‌های فعال و قدرتمند دارای ایدئولوژی‌های مختص به خود هستند و سعی می‌کنند آنها را سر لوحه کار خود قرار دهند. حال سوال این جاست که آیا کارورزان صنایع رسانه ای در مباحث خود خود مختار هستند یا عاملیت دارند. یا به طور ساده تر افراد خلاق و متخصص رسانه افرادی جسورند که نگرش خود را برای اهداف آشکار سیاسی و ایدئولوژیک بیان کنند یا تنها چرخ دنده‌هایی هستند در یک ماشین شرکتی که تلاش می‌کنند تشنگی مخاطبین را با پیام‌های رسانه ای که موازی ایدئولوژی و سیاست‌های سازمان‌هاست سیراب کنند؟

عده ای معتقدند که کارورزان شاید به طور کامل دچار عاملیت نباشند و نخواهند که بازیچه دست منافع قدرت باشند اما به واسطه شرایط شغلی بعد از مدتی خود مختاری خود را در حیطه ایدئولوژی و تفکرات سازمان‌ها می‌دانند. به عنوان مثال ماجرای  مجری معروف سی‌ان‌ان ، دان لمون که  یک مفسر آفریقایی آمریکایی است، وی که در سال 2011 وقتی اعلام کرد همجنس گراست توجه زیادی به خود جلب کرد و با در دست داشتن تریبون در تلویزیون و ارائه نظرات خود تبدیل به یک قهرمان برای اقلیت‌های سرکوب شده، شده بود اما در ماجرای قتل یک نوجوان در سال 2012 توسط مامور گشت شبانه در کمال تعجب او نقد محافظه کاران از خانواده‌های سیاه پوست را تکرار کرد و با آن اعلام موافقت کرد! (تیموتی هیونز ، آماندا دی . لاتز, 1396)

به طور کل مقوله عاملیت یا خود مختاری را در سه اصل بررسی و واکاوی میکنند اصل اول عاملیت محاطی مفهمومی‌است که کارورزان یک سازمان رسانه ای را دارای خود مختاری می‌داند که البته این اختیار با توجه یه اولویت سازمان فرادستی فرو دستی و چیز‌هایی ازین قبیل محدود می‌شود، دومین اصل عدم اطمینان ایدئولوژیک است بدین معنا که می‌گوید هرچقدر کارورزان و سازمان‌ها بخواهند محتوای ایدئولوژیک را کنترل کنند غیر ممکن است بتوانند اثر محتوای رسانه بر مخاطب را به طور کامل ازپیش تعیین کنند و اصل سوم و اصل آخر ، نفوذ آن دسته فرهنگ‌های تولید را شناسایی می‌کند که کارورزان رسانه درون آنها فعالیت می‌کنند . (تیموتی هیونز ، آماندا دی . لاتز, 1396)

درست است که همه دوست دارند به طور شفاف مشخص کنند که سازمان‌های رسانه ای چگونه عمل می‌کنند یا رفتار کارورزان چطور است اما چنین ادعایی اگر مطرح شود واقع گرا نیست. به طور مثال در انواع مختلف سازمان‌های رسانه ای عواملی گوناگون وجود دارد که عاملیت را محاط می‌کند. مثلا شرکت به چه اندازه بزرگ و قدرتمند باشد یا شرکت دارای اهداف بلند مدت یا کوتاه مدت است و… . علی ای حال در ادامه به طور سر تیتر وار عواملی را اشاره می‌کنیم که در عاملیت فرد یا سازمان مورد استفاده و محل بحث باشند و برای اطلاعات بیشتر  تقاضا می‌شود که به کتاب فهم صنایع رسانه مراجعه بشود، 1- فرهنگ‌ها و هنجار‌های سازمانی 2- عدم اطمینان ایدئولوژیک محتوای رسانه 3- فرهنگ‌های تولید. (دکتر شاه قاسمی, 1397)

به طور کل می‌توان به این نتیجه رسید که خود مختاری در صنعت رسانه معنایی ندارد و علاوه بر عاملیت نظام‌های عقیدتی و فرهنگی  خود فرد در خیلی از موارد سازمان نیز برای فرد محدودیت‌های آشکار و نهان ایجاد می‌کند، که این مقوله باعث می‌شود که کنترل نظام ایدئولوژیک بر رسانه مانند قیف باشد؛ یعنی کسانی که در راس‌ها بالاتر آن قرار دارند قدرت بیشتری نسبت به فرودستان داشته باشند که ثمره آن می‌شود حاکم بودن نسبی یک ایدئولوژی بر صنایع رسانه ای .

بررسی چند تن از قدرت‌مندان رسانه ای

رابرت مرداک

کیث روبرت مرداک (keith Rupert Murdoch   ) متولد 11 مارس 1931 در ملبورن استرالیا بود مرداک از همان کودکی به روزنامه نگاری علاقه داشت و با توجه به شغل پدرش با این حرفه نیز آشنایی داشت. مرداک در حال حاضر سهام دار اصلی شرکت نیوز کورپوریشن است. وی ابتدا یک روزنامه نگار بود و با طی کردن پله‌های ترقی توانست صاحب روزنامه‌های کوچک در شهر خود شود و بعد‌ها توانست روزنامه سندی تایمز استرالیا را بخرد اما این پایان کار نبود.

مرداک پس از حضور فعال در استرالیا و زلاند نو به سمت صنعت روزنامه نگاری اروپا آمد. او در ابتدا روزنامه سان را خرید و با آن معروف شد. به‌طوری که در سال 1997 روزنامه سان روزانه 10 میلیون بیننده داشت. بعد از آن مرداک در بریتانیا شبکه ی ماهواره ای اسکای را تاسیس کرد اسکای در شروع کار خود زیان ده بود اما از زمانی که با همکاری بی بی سی شرکت رسانه ای بی اسکای بی (bskyb)را تشکیل دادند به شرکتی سود ده تبدیل شد. به طوری که این شرکت بر تلوزیون کابلی بریتانیا و حتی اروپا سیطره انداخته است. (جام جم, 1382/09/26)

این پایان فعالیت‌های مرداک نبود. او در اروپا شرکت اسکای ایتالیا را تاسیس کرد در آسیا شرکت هنگ کنگی استار تی وی در آمریکا نیز مرداک چندین روزنامه را خرید و بعد‌ها با گرفت تبعیت ایالت متحده توانست شرکت فیلم سازی فاکس قرن بیستم را بخرد و بعدها وی شرکت رسانه ای فاکس را نیز تاسیس کرد که یکی از برند‌های رسانه ای دنیاست. ( Real History and the origins of Rupert Murdoch, May 25, 2002)

در مورد قدرت و ثروت مرداک به چند خبر بسنده می‌کنیم که طبق اعلام روزنامه فوبز در سال 2017 مرداک جز 100 آدم پول دار کره زمین است  و یا اینکه روز نامه تایمز 100 سه بار رابرت مرداک را تاثیر گذارترین فرد سال معرفی کرده است. (Forbes, 2017)

والت دیزنی

والتر الیاس دیزنی یا والت دیزنی معروف متولد دسامبر 1966   تاجر، کاریکاتوریست، پویانما، تهیه‌کننده، کارگردان، فیلمنامه‌نویس، کارآفرین و صداپیشه آمریکایی بود. او یکی از چهره‌های سرشناس صنعت انیمیشن آمریکا و سراسر جهان، به عنوان یک نماد بین‌المللی و بشردوست شناخته شده‌است که به‌خوبی در طول فعالیت‌هایش درقرن بیستم همگان او را می‌شناسند.

او و برادرش روی اولیور دیزنی با عنوان غول تجاری هالیوود مشهورند. دیزنی، بنیانگذار محصولات والت دیزنی است که بعدها به یکی از معروف‌ترین و بهترین شرکت‌های تولید فیلم تبدیل و مشهور شد. این شرکت در حال حاضر با نام کمپانی والت دیزنی معروف است و درآمد سالانه آن در سال ۲۰۱۳، ۴ میلیارد دلار بوده‌است. شرکت والت دیزنی در سال 1923 توسط والت دیزنی و برادرش تاسیس شد.انها تا سال 1928 انیمیشن‌های کوتاهی مثل اسوالدو و آلیس در سرزمین کارتونی تولید میکردند که حق پخش و استفاده از آنها را به کمپانی وینکلر ‌فروختند و عایدی کمی ‌از این تولیدات داشتند.

تا اینکه با تولید میکی موز سیر صعودی ثروت رشد کرد. این شرکت با انیمیشن‌های معروف و خوش ساختش هم بین مردم معروف و محبوب است هم بین دولتمردان آمریکایی به طوری که والت دیزنی نشان لژیون را از دولتمردان گرفت و حتی بعضی از مهمان‌های کاخ سففید برای اسکان به پارک‌های این شرکت رسانه ای می‌روند!

والت دیزنی انیمیشن‌هالیوود را به فضای تک قطبی تبدیل کرد به طوریکه وقتی پیکسار می‌خواست اوج بگیرد شرکت والت دیزنی سهام پیکسار را نیز خریداری کرد. (عیوض زاده)

والت دیزنی نه تنها که با ساخت انیمیشن و داشتن 14 شهر بازی امروزه یکی از بزرگترین شرکت‌هایی است که می‌تواند در زمینه فرهنگ سازی چه خوب چه بد گام بردارد و قدرت تاثیر گذاری بسیار بسیار بالایی دارد از نظر ثروت نیز یکی از شش شرکت بزرگ رسانه ای دنیاست با ارزشی قریب به هفت میلیون دلار.

خلاصه

امروزه صنعت رسانه چه خوب چه بد با زندگی مردم عجین شده است و تقریبا جزئی از زندگی آنها شده است. رسانه ای که در آن دو رکن قدرت و ثروت مهم ترین ارکان و خواسته‌های آن است. کارورزان نیز در این بازی رسانه ای نقش بسیار بسیار مهمی‌ را ایفا می‌کنند. کارورزان برای رسیدن به هدف خود که اغلب یا منافع مالی است یا منافع ایدئولوژیک قواعد و حدودی را برای خود چیده اند تا هر طور شده به آن هدف برسند، به طوری که در بعضی موارد فرودستان خود را محدود می‌کنند تا فقط در حیطه کار آنها که می‌تواند سودآوری صرف و یا ترویج یک ایدئولوژی باشد فعالیت کنند و این یعنی اینکه رسانه نیز با تمام گستردگی اش درگیر بحث حاکمیت اقلیت‌ها بر اکثریت‌هاست!

 

 

منابع
Real History and the origins of Rupert Murdoch. (May 25, 2002). http://www.fpp.co.uk/online/02/05/Murdoch2.html. Retrieved from http://www.fpp.co.uk/online/02/05/Murdoch2.html
Forbes. (2017). Rupert Murdoch profile. Forbes.
name, n. (2018, 12 24). ucan. Retrieved from www.ucan.ir
بیچرانلو, د. (1398). صحبت‌های ایشان. تهران: استاد دانشگاه تهران و عضو هیئت علمی.
تیموتی هیونز ، آماندا دی . لاتز. (1396). فهم صنایع رسانه ای. تهران: فصل اول .
جام جم. (1382/09/26). روبرت مرداک. جام جم, 9.
دکتر شاه قاسمی, ا. (1397). صحبت‌های ایشان در کلاس دانشگاه تهران. تهران: استاد دانشگاه تهران و عضو هیئت علمی.
دهخدا, ع. (n.d.). لغت نامه. تهران.
روبرت مرداک. (1382). جام جم, 9.
عیوض زاده, ا. (n.d.). صحبت‌های وی در جلسه معارفه اولیه کارگاه پویانمایی. ایران. انیماتور و مدرس رسمی‌صداسیما , تهران.
ورنر جوزف سورین، جیمز تانکارد. (1397). نظریه‌های ارتباطات. تهران: ترجمه استاد دهقان.

 

 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

*

code