نقش فضای مجازی در بالا رفتن اعتماد به نفس

«باشگاه شما»، جایی است که دانشجویان، نخبگان و پژوهشگران علوم انسانی در آن، مقالات خود را با مخاطبان خود به اشتراک می‌گذارند. شما هم می‌توانید با ارسال مقالات علمی‌ژورنالیستی، بعد از ارزیابی توسط هیئت تحریریه باشگاه اندیشه، مقالات خود را منتشر کنید. دسترسی به سایر مقالاتِ «باشگاه شما».

| چگونه فضای مجازی باعث شده است افرادی که ناتوان از برقراری ارتباط در دنیای حقیقی هستند، در فضای مجازی بتوانند ارتباط موفقی را برقرار کنند؟

ما به طور روزمره و مکرر نیازمند ارتباط برقرار کردن با دیگران هستیم و از این برقراری ارتباط، اهدافی در سر داریم. ما بیشتر وقت خود را به تعامل کردن با دیگران می‌گذارنیم و در بحث‌ها شرکت می‌کنیم. اما افرادی هستند که در برقراری ارتباط در فضای حقیقی دچار مشکل هستند و نمی‌توانند با دیگر افراد ارتباط برقرار کنند، هرچند حرفی برای بیان کردن داشته باشند. افراد باید خط‌مشی‌های خود را تعیین کرده و به رشد اجتماعی کامل رسیده باشند اما بعضی افراد با دوری جستن از ارتباطات انسانی، موجب شده اند که رشد اجتماعی آن‌ها به طور کامل صورت نگیرد. بعضی از افراد دارای هوش بالایی هستند اما رشد اجتماعی آن‌ها مطابق با سن آن‌ها رشد نکرده است.

اما امروزه با گسترش فضای مجازی و به وجود آمدن برنامه‌های اجتماعی مختلف مانند فیسبوک، اینستاگرام، توییتر، تلگرام و… باعث شده است که برقراری ارتباط برای این نوع از افراد، راحت تر از قبل شود و افرادی که تا قبل از این ناتوان در برقراری ارتباط و بیان کردن دیدگاه و نظر خود بودند، به راحتی در این فضا با دیگران به تعامل بپردازند. برای این افراد فضای مجازی، به فضایی راحت تر و قابل قبول تر از فضای حقیقی تبدیل شده است و به طور کلی فضای مجازی یک نوع اعتماد به نفس و جرأت به این نوع از افراد می‌دهد. در این پژوهش به دنبال این هستیم که بفهمیم که چگونه فضای مجازی باعث شده است افرادی که ناتوان از برقراری ارتباط در دنیای حقیقی هستند، در فضای مجازی بتوانند ارتباط موفقی را برقرار کنند و چگونه فضای مجازی تعامل را برای آن‌ها راحت تر از فضای حقیقی کرده است.

 ارتباطات میان فردی ضعیف

افراد برای رسیدن به اهداف خود ناچار به برقراری ارتباط با دیگران هستند و به طور کلی این ارتباط بر اساس این است که مفهومی‌ را برساند و برای فرستادن پیام و مفهوم خود، می‌توانند از حواس پنجگانه خود استفاده کنند. توانایی ارتباط با دیگران یکی از نیاز‌های اساسی هر فرد است و افراد برای رسیدن به هدف خود، مجبور به تعامل با دیگران هستند. اما در بعضی مواقع، موانعی بر سر راه ارتباط فرد با دیگران وجود دارد و باعث می‌شود ارتباط اثر بخشی لازم را نداشته باشد. در ارتباطات میان فردی، طرفین ارتباط دارای زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی مختلفی هستند و هر فرد حوادث را بر اساس دیدگاه خودش درک می‌کند و این ممکن است مانع برقراری ارتباط مفید بین افراد شود. یک سری عوامل هستند که هم می‌توانند باعث بالا بردن کیفیت ارتباط شوند و هم می‌توانند باعث تأخیر یا عدم ارتباط شوند. عواملی مانند کیفیت صدا، وضعیت جسمانی، میزان تسلط بر زبان و… که به شدت در ارتباطات میان فردی مهم است. مثلا فردی به خاطر کیفیت صدا و بیان خود، از برقراری ارتباط با دیگران اجتناب می‌کند یا برعکس. با توجه به این موارد، ممکن است افرادی وجود داشته باشند که از برقراری ارتباط با دیگران به صورت حضوری اجتناب کنند و به دنبال راه‌های دیگری برای برقراری ارتباط با دیگران باشند.

 فضای مجازی، محیط جدید ارتباطی

افراد، دارای خصوصیات شخصیتی خاصی هستند و بنا به کنش‌ها و واکنش‌هایی که انجام می‌دهند در گروه‌ها و تیپ‌های شخصیتی خاصی قرار می‌گیرند و برای معرفی آن‌ها کلید واژه‌های مشخصی وجود دارد. اگر برای بعضی افراد درون گرا صفاتی همچون خجالتی، کم رو و… را به کار ببریم، این نوع تیپ شخصیتی دارای تعریف ملموس تری خواهد بود. هر کدام از رفتار‌های اشخاص ریشه در ژنتیک، خانواده، محیط و شرایط دارد و هر کدام از این گزاره‌ها دارای شرایط و زیر مجموعه‌های خاص خود هستند. مثلا وقتی برای تعریف بعضی از رفتار‌ها از واژه ژنتیک استفاده می‌کنیم، بدین معنی است که رفتار شخص ریشه در وراثت دارد و از کنترل خود شخص خارج است، یا وقتی بحث از خانواده می‌شود، به این معنی است که نوع تربیت افراد، رفتار‌های تربیتی والدین، نوع برخورد و رفتار افراد تشکیل دهنده خانواده، هرکدام می‌تواند بر شخصیت افراد تأثیر گذار باشد.

بحث موضوعی ما در این مبحث افراد کم رو و درون گرا هستند. افرادی که به دلایل مختلف نمی‌توانند نظر خود را به طور مستقیم در جمع بیان کنند. این شاخصه می‌تواند ریشه در خانواده و نحوه تربیت افراد داشته باشد. به طور مثال کسی که در محیط خانواده نظرش را در مورد بحثی اعلام می‌کند و اگر با واکنش منفی افراد خانواده مواجه شود یا مسخره شود، کم کم باعث سرخوردگی فرد می‌شود و به شکل ترس در وجود او ریشه می‌دواند و ترس از تکرار چنین حالتی  باعث می‌شود در شرایط مشابه، فرد از اعلام نظر خود خودداری کند. چنین حالت‌هایی می‌تواند در محیط‌های مشابه مانند مراکز آموزشی و… نیز برای افراد به وجود بیاید. از آثار این موارد می‌توان به خود کم بینی، عدم اعتماد به نفس، سرخوردگی و… اشاره کرد که محیط‌ها و شرایط مشابه احتمالا نتایج یکسانی را در پی خواهد داشت و همین درک از شرایط باعث ترس از محیط‌های مشابه می‌شود و به این ترتیب عملا افراد سعی می‌کنند در چنین شرایطی اظهار نظر نکنند. با درک فرضیه‌های ذکر شده، برای فرار از این شرایط دنبال محیط و شرایطی جدید می‌گردند تا اعتماد به نفس از دست رفته خود را به دست بیاورند.

فضای مجازی شرایطی ایده آل برای این گونه افراد به وجود می‌آورد. محیطی که مانند تولدی دوباره برای افرادی است که تصور می‌کنند در آن می‌توانند اعتماد به نفس از دست رفته ی خود را باز پس بگیرند و آن طور که میل دارند تعریفی از خود و تیپ شخصیتی خود معرفی کنند. البته باید به این نکته اشاره کرد که این حالت‌ها، به مانند فرضیه‌هایی برای این افراد است که هنوز در قالب واقعیت قرار نگرفته است. با پیشرفت فضای مجازی و دسترسی آسان به این ساز و کار، افراد به راحتی می‌توانند خود و سلایق خود را در قالب دنیای مجازی به نمایش بگذارند، در حالی که در این شرایط جدید، نظرات و برخورد شرایط قبل به آن صورت وجود ندارد. البته نکته اصلی این است که در شرایط مذکور انتخاب فضای مجازی به عنوان راه حل می‌تواند یا به شیوه مثبت بروز کند و باعث شود افراد توانایی‌های خود را به اشتراک بگذارد یا اینکه قرار گرفتن در شرایط و محیط قبلی باعث شود افراد از فضای مجازی  به عنوان محیطی برای عقده گشایی استفاده کنند و رفتاری ناپسند که نتیجه و حاصل شرایط قبلی است به نمایش بگذارند.

 

انتخاب فضای مجازی به عنوان راه حل می‌تواند یا به شیوه مثبت بروز کند و باعث شود افراد توانایی‌های خود را به اشتراک بگذارد یا اینکه قرار گرفتن در شرایط و محیط قبلی باعث شود افراد از فضای مجازی  به عنوان محیطی برای عقده گشایی استفاده کنند و رفتاری ناپسند که نتیجه و حاصل شرایط قبلی است به نمایش بگذارند.

 

به عنوان مثال کسی که دارای استعداد نویسندگی است و با مطرح کردن در شرایط اول مورد تمسخر یا واکنش نامناسب افراد قرار می‌گرفتند، در محیط مجازی می‌تواند استعداد خود را به اشتراک بگذارد و ممکن است مورد اقبال افراد بسیاری قرار گیرد یا حتی اگر چندان هم با ارزش نباشد، فضای مجازی برای او مانند محلی برای تمرین و پیشرفت و جایی برای آشنایی و یادگیری بیشتر علایق می‌باشد. روابط در فضای مجازی بسیار متفاوت از فضای حقیقی است و یکی از مهم ترین ویژگی‌های فضای مجازی این است که نوعی آزادی و رهایی از قوانین و عوامل محدود کننده اجتماعی وجود دارد که در دنیای حقیقی ارتباط را برای اینگونه افراد سخت و دشوار کرده بود. اینگونه افراد در دنیای مجازی می‌توانند بدون ترس از رفتار‌هایی که ممکن بود در دنیای حقیقی با آن روبرو شوند، به تعامل با دیگران بپردازند و عقاید و نظرات خود را در مورد مسائل مختلف بیان کنند.

 فضای مجازی و عقده گشایی افراد

همه موارد ذکر شده در بالا می‌تواند نتیجه عکس هم داشته باشد. کسی که در دنیای حقیقی سرکوب شده است و رفتار خوبی با او صورت نگرفته است، کم کم دچار حالت خود کم بینی می‌شود و مجبور به عقده گشایی می‌شود. بدین گونه که رفتار‌های نا مناسب افراد باعث می‌شود ابراز وجود و مطرح کردن نظر خود در جمع به مرور سرکوب شود و رفتار‌های نامناسب جایگزین شود. مثلا کسی که قدرت ارائه نظر در جمع را از دست داده است، فضای مجازی را که نظارت و نظر دیگران کمتر بر آن حاکم است و مکانی مناسب برای این رفتار‌ها که ناشی از رانده شدن از جمع واقعی است، پیش روی خود می‌بیند. رفتار‌های سوء، فحش دادن، پست کردن مطالب نامناسب و… همه به نوعی می‌تواند از آثار نامناسب فضای مجازی باشد. اینگونه افراد می‌خواهند توجه از دست رفته خود را در دنیای حقیقی در این فضا به دست آورند و برای این کار دست به هر کاری می‌زنند. با تمام این توصیف‌ها و بیان کردن مثال‌هایی برای استفاده از فضای مجازی به این نکته خواهیم رسید که دنیای مجازی می‌تواند مکانی مناسب برای رفتار‌های مقابله ای و هم مکانی برای انجام رفتار‌های سوء باشد اما باید توجه کرد که کارکرد‌های مثبت و منفی دنیای مجازی مانند بسیاری از گزاره‌های پیشرفت جزء شاخصه‌های امور هستند و به گونه ای اجتناب ناپذیرند. اگر بخواهیم نگاهی اجمالی بیاندازیم بهتر است از یک مثال استفاده کنیم. در اوایل ورود گوشی‌های هوشمند به کشور رفتار‌های سوء بسیاری از سوی کاربران دیده می‌شد. مثلا پخش کردن فیلم‌های هرزه نگاری، مزاحمت‌هایی که با استفاده از گوشی انجام می‌شد و… . حال باید این نکته را بیان کرد که پیشرفت جدا از همه نکات مثبتی که دارد، نکات منفی هم دارد، چون با ورود وسیله ای مانند گوشی هوشمند به کشور، فرهنگ استفاده صحیح از آن همراه گوشی وارد نمی‌شود و این مکان مقصدی است که برای پیشرفت باید به مرور رفتار‌های صحیح و استفاده مناسب را آموزش دهد.

نتیجه گیری

به طور کلی با به وجود آمدن فضای مجازی که به نسبت دارای نظارت کمتری نسبت به دنیای حقیقی است است، افرادی که دارای قدرت ارتباطی ضعیف تری هستند، فضای مجازی می‌تواند بستر مناسبی برای شکل گیری باشد و  به نوعی کاربران آن اعتماد به نفس از دست رفته ی خود را بدست بیاورند. هر کدام از امور دارای وجوه مثبت و منفی هستند و برای استفاده بهتر و رسیدن به امور مثبت باید تاوان داد. به این معنی که وجوه منفی تاوانی برای رسیدن به امور و گزاره‌های مثبت می‌باشند. به این ترتیب می‌توان گفت استفاده از فضای مجازی به عنوان مکانی مناسب برای بیان نظر و رسیدن به خود باوری جدا از رفتار‌های نامناسبی که می‌تواند داشته باشد، است و با بحث آموزش و راهکارهایی از این نوع می‌توان اثرات منفی را به حداقل رساند.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

*

code