جامعه و تاریخ | رسانه و ارتباطات | شبکه‌های اجتماعی

| برای نسل جدید، مهم‌تر «ثبت فوری یک لحظه است»، نه اینکه آن را به عنوان یک یادبود نگه دارند.

:Hussein Kesvani, melmagazine.com

نسل ^[1]Z (دهه هفتادی‌ها و هشتادی‌ها) از شبکه‌های اجتماعی برای ثبت یک لحظه استفاده می‌کند – نه برای بایگانی کردن زندگیشان- و در این عصرِ نظارت [توسط افراد، شبکه‌‌ها، سازمان‌ها و دولت‌ها]، شاید آن‌ها در متن این وقایع قرار دارند.

الی مور، دانش‌آموز ۱۷ ساله‌ی دبیرستانی در لندن، هر ماه یک بار، همه‌ی عکس‌هایش را در اینستاگرام حذف می‌کند. جالب است که او حتی یک یادآور روی تلفن خود برای انجام این کار به صورت دوره‌ای تعیین می‌کند. عکس‌های او نه توهین‌آمیز هستند و نه غیرقانونی. مور می‌گوید: عکس‌های من «معمولا فقط عکس‌هایی از خودم در تختخواب هستند که یک ماسک به صورتم زده‌ام و یا با برخی دوستان بیرون رفته‌ام»، چیزهایی که احتمالا در اینستاگرام هر نوجوانی دیده‌اید. او اضافه می‌کند که در اینستاگرام، «هرگز پُست جنسی و خلاف عرف نگذاشته است.» در واقع، اینستاگرام او مانند بسیاری از دوستانش، خصوصی است و او تنها افرادی را که در زندگی واقعی می‌شناسد، به همراه تعداد کمی از افراد مشهور و مارک‌های معروف را دنبال (فالو) می‌کند.

بنابراین برای مور، این پاک کردن‌های معمول عکس‌ها، یک حس کنترل بر «چگونه نشان دادن خود به جهان» می‌دهد. یا به گفته‌ی خودش، «من فقط می‌خواهم مردم عکس‌هایی را ببینند که فکر می‌کنم به بهترین شکل من را نشان می‌دهند. اینکه من چه احساسی در مورد عکس‌های خودم دارم، گاهی در طول چند روز و گاهی در طول چند ماه تغییر می‌کند. گاهی اوقات، عکسی را پست می‌کنم، چون می‌خواهم احساس خوبی داشته باشم و تعدادی از دنبال‌کننده‌هایم، آنها را لایک کنند (بپسندند). در موارد دیگر، من یک عکس از خودم و یکی از دوستانم را برای نشان دادن به کسانی که در کلاس ما هستند، پست می‌کنم، اما این تصاویر مشخص نمی‌کنند که من چه کسی هستم و چه احساسی دارم.»

به عبارت دیگر، پست کردن عکس‌هایش به خاطر ذخیره کردن و نگه‌داشتن لحظات زندگی‌اش و مرور خاطرات در سال‌های آینده نیست؛ بلکه، آن عکس‌ها بیشتر به عنوان یک «عکس از یک لحظه» عمل می‌کنند و تجربیاتی را ضبط می‌کنند که او می‌خواهد در زمان حال و شاید نه برای همیشه به دوستانش نشان دهد.

به مور می‌گویم که این موضوع مرا گیج می‌کند. هر چه باشد، من کسی هستم که ازسال ۲۰۱۴ که به اینستاگرام پیوسته‌ام، هنوز یک عکس را حذف نکرده است. او پاسخ می‌دهد که رفتار او بیشتر حاصل تفکر نسل اوست و اینکه آنها بستری (پلتفرمی) مانند اینستاگرام را چگونه می‌بینند. او می‌گوید: «حق داری سردرگم شوی. تو از اینستاگرام به شکل متفاوتی از چیزی که من استفاده می‌کنم، استفاده می‌کنی. اگر بزرگ‌تر باشی، اینستاگرام را مانند یک آلبوم عکس می‌بینی؛ اما برای من، این بیشتر مهم است که در لحظه‌ی فعلی زندگی‌ام چه احساسی دارم.»

سراغ پسر عموی ۱۸ ساله‌ام رفتم تا بپرسم چرا پاک کردن عکس‌ها در اینستاگرام در حال رایج‌تر شدن هستند. مشخص شد که او و اکثریت دوستانش هم این کار را انجام می‌دهند. او می‌گوید: «اگر دوست دارید به عکس‌های قدیمی خود نگاه کنید، شاید به این دلیل است که می‌خواهید بعضی از خاطرات قدیمیتان را مرور کنید»، و مانند مور، توضیح می‌دهد که «افرادی که سن و سالشان بیشتر است، از اینکه از اینستاگرام به عنوان«آلبوم عکس» خود استفاده کنند، لذت می‌برند.» اما از طرف دیگر، حساب اینستاگرام او، کاملا در مورد این است که او در لحظه‌ی حال چگونه است.

به عنوان مثال، یکی از عکس‌هایش، او را در حالی نشان می‌دهد که به جایی دور خیره شده‌ است و ایرپاد^[2] در گوش گذاشته و  کفش تمیز نایک ایر مکسس^[3]  را پوشیده است. عکسی دیگر، او را پشت فرمان ماشینی مدل بالا نشان می‌دهد، یک آیفون X به گوشش و با این عنوان است: «صدای تماس گرفتن من را بشنوید». هر کدام از عکس‌ها بیش از ٤٠٠ بار لایک خورده بودند (پسندیده شده بودند)، عددی که بسیار بیشتر از بهترین پست من -احتمالا مهم‌ترین لحظه‌ی زندگی‌ام- است و آن، دیدن اولین نسخه‌های فیزیکی کتابم بود.

با وجود این پست‌های جالب و جذاب، پسر عموی من احتمالا به زودی آن‌ها را حذف خواهد کرد. او می‌گوید: «اینکه در زمان حال، تعدادی لایک دریافت کنی، حس خوبی دارد، اما بعد از مدتی، دیگر مهم نیست. پس از گذشت مدتی، به تصاویر نگاه می‌کنم، و آن‌ها (کمی) شرم‌آور به نظر می‌رسند، انگار که نمی‌خواهم به آن‌ها نگاه کنم. پس فقط از شر آن‌ها خلاص می‌شوم. خوب است که یک صفحه‌ی تمیز و مرتب داشته باشید. شما می‌توانید هر چیزی که می‌خواهید را پست کنید، بدون این که نگران این باشید که عکس‌های دیگرتان چگونه به نظر برسند.»

آماندا نول، یک دختر ۱۶ ساله‌ی ساکن واشنگتن می‌گوید: «حذف همه‌ی عکس‌ها مانند نوعی مداوا است، به شما این فرصت را می‌دهد که دوباره شروع کنید و شرایط را بهبود ببخشید.»

در همین حال، دیوید جونز ۱۶ ساله از برایتون انگلستان، هر هفته پست‌های اینستاگرام خود را به دلایل زیبایی‌شناختی حذف می‌کند و می‌گوید: «من می‌خواهم صفحه‌ام را تمیز نگه دارم. وقتی اینستاگرام کسی را می‌بینی که صدها پست دارد و باید آنها را مرور کنی، حوصله‌ات سر می‌رود. همچنین این احساس به شما دست می‌دهد که شخصی که همه‌ی این تصاویر را آپلود کرده‌است، در واقع به این که افراد دیگر، صفحه‌اش را چگونه می‌بینند، اهمیت نمی‌دهد. زمانی که آن را تمیز نگه دارید و تنها چند عکس واقعا خوب بگذارید، بیشتر مردم آن را دوست دارند و در موردش نظر می‌دهند.»

البته هیچ یک از این ها کاملا جدید نیستند. در سال ۲۰۱۷، شرکت جان براندون در مورد اینکه «تیلور سوییفت هر یک از پست‌های خود را در اینستاگرام حذف می‌کند» و از همه مهم‌تر «چرا شما هم باید این کار را انجام دهید» نوشت. آن موقع، سوییفت در شرف انتشار آلبوم “reputation” (اعتبار) بود، آلبومی که پس از مدت‌‌ها انتظار منتشر شد و قرار بود یک تغییر برای او باشد.

براندون می‌نویسد: «بسیاری از افراد، این تصمیم حذف کردن پست‌های قدیمی در اینستاگرام را به عنوان بخشی از تبلیغات گسترده‌تر بازاریابی آلبوم در نظر گرفتند، چیزی که به تیلور سویفت اجازه می‌داد خودش را فراتر از یک آلبوم‌شناس الهام‌بخش کشوری با تعدادی روابط معروف نشان دهد.» براندون می‌نویسد: «شبکه‌های اجتماعی مانند یک جای پای دیجیتال هستند. شما می‌توانید سال‌ها آن را ردیابی کنید و سابقه‌ی هر پست را ثبت کنید. اما این کار همیشه مفید و یا حتی عاقلانه نیست. برای برخی از ما، این یعنی شرکت‌ها می‌توانند ما را در زمانی که در یک شرکت مختلف یا در دوره‌ی متفاوتی از زندگی بوده‌ایم ببینند. بسیاری از ما فراموش می‌کنیم که در مورد آن فکر کنیم و این آرشیو را برای همیشه نگه می‌داریم. چرا این طور است؟»

با این حال، پاک کردن پست‌های اینستاگرام حتی قبل از قضیه‌ی تیلور سوییفت هم وجود داشت. سه سال قبل‌تر، در سال ۲۰۱۴، ریچارد کوچی هرناندز، یکی از بهترین عکاسان معروف اینستاگرام، تصاویر ارزشمند سالانه که یک مجموعه عکس و به نوعی گالری دیجیتال بودند را حذف کرد. استدلال او مربوط به چگونگی ارتباط این کار با اهداف اینترنت بود. او به مجله‌ی تایم گفت که شبکه‌های اجتماعی «واقعا به زمان، آن گونه که من فکر می‌کنم باید احترام بگذارند، احترام نمی‌گذارند» و اینکه هنگامی که هر چیز می‌تواند بدون در نظر گرفتن کیفیت آن بایگانی شود، هنرمندان نمی‌توانند تدریجا پیشرفت کنند.

“نسل‌های قدیمی‌تر با پلتفرم‌هایی بزرگ شدند که شما تمام آلبوم‌های عکس را از یک مهمانی آپلود می‌کردید، که احتمالا هنوز هم در فیس‌بوک وجود دارند. اما نوجوانان، امروزه عکس‌ها را به این شکل نگاه نمی‌کنند. بلکه برای آنها، مهم‌تر ثبت فوری یک لحظه است، نه اینکه آن را به عنوان یک یادبود نگه دارند.“

عین سخنان او این بود: «یک نوجوان در فیس‌بوک یا توییتر می‌خواهد حرف احمقانه‌ای بزند یا کار احمقانه‌ای انجام دهد. آیا او می‌خواهد بعدا با این چیزها به یاد آورده شود؟ احتمالا نه. به همین شکل، عکاسی من و کار من در اینستاگرام یک پیشرفت تدریجی برای من به عنوان یک عکاس است، در حالی که اگر در اینستاگرام من، یک کار ناکامل وجود داشته باشد [و آن را پاک نکنم]، برای همیشه آنجا وجود خواهد داشت.»

با این حال، این هم بیشتر مانند نگرانی یک فرد با سن و سال بیشتر (و نه شخصی جوان) به نظر می‌رسد. چرا که تعداد کمی از نوجوانان که با آنان صحبت می‌کنم، ترس از «طرد شدن» به خاطر اشتباهات گذشته را مطرح می‌کنند.

در اغلب موارد، آن‌ها به خوبی از دام‌های شبکه‌های اجتماعی آگاهی دارند و به اندازه‌ی کافی آگاه هستند که بدانند از ارسال چه‌ پیام‌هایی اجتناب کنند. نینا نایت ١٩ ساله از لندن به من می‌گوید، «این قضیه به این معنی نیست که افرادی می‌خواهند گذشته‌یشان را پنهان کنند. هر کسی که در اینستاگرام یا شبکه‌های اجتماعی زیاد وقت می‌گذراند، می‌داند که چه چیزهایی را نباید پست کند یا در معرض عموم نمایش دهد.»

برای نایت، این یک تفاوت مشخص با نسل‌های قدیمی‌تر است؛ آن‌هایی که با [نرم‌افزارهای] فریندستر و مای‌سپیس قبل از ظهور فیسبوک رشد کردند و قطعا قبل از زمانی که اسنپ‌چت و اینستاگرام به وسیله‌ی اصلی تبدیل شود که افراد جوان از طریق آنها با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. او می‌خندد و می‌گوید: «از اینکه چیزهایی که سال‌ها قبل پست کرده‌ام، برای همیشه در اینترنت باشند، متنفرم. من در چند سال گذشته خیلی تغییر کرده‌ام و قطعا چیزهایی هستند که من در تامبلر^[4] پست کرده‌ام که دیگر اعتقادی به آنها ندارم. من از این که مردم بتوانند آن چیزها را پیدا کنند و مرا براساس آن‌ها تعریف کنند متنفرم.»

بنا به گفته‌ی آملیا تایت، خبرنگار دیجیتال فرهنگی سابق و نویسنده‌ در حوزه‌ی فناوری مستقر در لندن در مجله‌ی نیو استیتسمن، این که چگونه نوجوانان در شبکه‌های اجتماعی پست می‌گذارند، نشان‌دهنده‌ی یک تغییر فرهنگی بزرگ‌تر در چیزی است که پلتفرم‌ها (بسترها) قرار است انجام دهند. او توضیح می‌دهد: «نسل زد، دیدگاه متفاوتی در مورد چگونگی استفاده از پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی دارد. این مسئله، تا حدودی به خاطر چیزهایی مانند اسنپ‌چت و استوری‌های اینستاگرام است که در آن یک عکس یا ویدئو را آپلود می‌کنید که کمی بعد از آن حذف می‌شود.

نسل‌های قدیمی‌تر با پلتفرم‌هایی بزرگ شدند که شما تمام آلبوم‌های عکس را از یک مهمانی آپلود می‌کردید، که احتمالا هنوز هم در فیس‌بوک وجود دارند. اما نوجوانان، امروزه عکس‌ها را به این شکل نگاه نمی‌کنند. بلکه برای آنها، مهم‌تر ثبت فوری یک لحظه است، نه اینکه آن را به عنوان یک یادبود نگه دارند.»

تایت ادامه می‌دهد: «یک احساس در بین نسل زد وجود دارد که نسل هزاره^[5] (دهه شصتی‌ها) این کار را بیش از حد انجام داده‌اند – مانند این که آن‌ها آنقدر پست گذاشته‌اند که فکر می‌کنند ما واقعا برای چیزهایی که آپلود می‌کنیم ارزش قائل نیستیم.»

در عین حال، این به این معنا نیست که در آینده، تصمیمات و آپلودهای انتخابی نسل زد برای حذف کردن عکس‌ها بر آنها تاثیر نمی‌گذارد. «موارد مرتبط با دوره‌ی هزاره در مرحله‌ای قرار دارند که برای ما نوستالژی هستند و ما به وب سایت‌های قدیمی و صفحات اجتماعی نگاه می‌کنیم و برخی از خاطرات را مرور می‌کنیم. اما برای افرادی که در حال بزرگ شدن هستند، قضیه‌ی نوستالژی مطرح نیست. بنابراین اگر برخی از افراد نسل زد ناراحت باشند که خاطراتی که داشتند از بین برود یا اینکه آن‌ها نخواهند توانست خاطراتشان را با عزیزانشان به اشتراک بگذارند، جای تعجب نیست.»

با این حال، وقتی این موضوع را با مور در میان گذاشتم، او گفت که بعید است. در حالی که او در مورد آنچه منتشر می‌کند، گزینشی عمل می‌کند. او همچنین عکس‌هایی را که دوست دارد برای خودش نگه می‌دارد. «ما هنوز هم برای لحظات شادی ارزش قائلیم. در حقیقت، من می‌گویم که ما بیشتر از نسل‌های مسن‌تر برای آن‌ها ارزش قائلیم، به همین دلیل است که ما نمی‌خواهیم هیچ فرد تصادفی و غریبه‌ای در مورد آن‌ها اظهار نظر کند!»

[1] دهه هفتادی‌ها و دهه هشتادی‌ها که با نام‌های نسل زد و نسل اینترنت نیز شناخته می‌شود، نام گروهی از مردم است که از سال ۱۹۹۰ تا سال ۲۰۰۰ میلادی و بعد از آن زاده شده‌اند که هم‌زمان با دهه هفتاد و هشتاد شمسی است.

[2] نوعی هدفون بی‌سیم

https://en.wikipedia.org/wiki/AirPods

[3] https://en.wikipedia.org/wiki/Nike_Air_Max

[4]  تامبلر، پلتفورم میکروبلاگینگ و یک وب‌گاه ارایه‌دهنده خدمات شبکه اجتماعی است که توسط شرکت تامبلر راه‌اندازی و اداره می‌شود.

[5] نسل وای یا نسل ایگرگ که با نام نسل هزاره نیز شناخته می‌شود، به نسلی گفته می‌شود که پس از نسل ایکس و پیش از نسل زد زاده شده‌اند. تولّد این نسل در جایی در اواخر دهه‌ی ۱۹۷۰ یا اوایل دهه‌ی ۱۹۸۰ آغاز شده و در اوایل دهه‌ی ۲۰۰۰ به پایان رسیده‌است که در ایران برابر با شروع دهه‌ی شصت تا آغاز دهه‌ی هشتاد است.