با گسترش تروریسم و افراط‌گرایی در منطقه خاورمیانه که یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین مناطق جهان به حساب می‌آید، پس از حمله تروریستی 11 سپتامبر به برج‌های دوقلوی تجارت جهانی آمریکا، ناتو به منظور مقابله با حملات تروریستی به کشورهای عضو خود، آمریکا را در دو جنگ عراق و افغانستان همراهی کرد.
در همین راستا چندی پیش مقامات ارشد این پیمان اعلام کردند تصمیم دارند قسمتی از سپر موشکی خود را به منظور مقابله با هرگونه حمله احتمالی در ترکیه مستقر کنند. این درحالی است که مقامات ترکیه اعلام کرده‌اند تنها به شرطی با استقرار سامانه موسوم به «سپر موشکی» در خاک خود موافقت می‌کنند که اولا همه اعضای ناتو رسما اعلام کنند که این سامانه خطری را متوجه سوریه و ایران نمی‌کند و شرط دوم حذف نام ایران از «لیست دشمنان ناتو» است. برای بررسی بیشتر این موضوع با دکتر هرمیداس‌باوند کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل گفت‌وگو کرده‌ایم. وی بر این باور است که ترکیه به دلیل اینکه یکی از اعضای ناتو است، موظف است با تصمیمی که از سوی ناتو اتخاذ می‌شود موافقت کند.

● با توجه به اینکه برخی از کشورهای عضو ناتو از قبیل رومانی با استقرار سپر موشکی در کشورشان موافقت کردند، چرا ناتو سعی دارد قسمتی از این سپر موشکی را در ترکیه مستقر کند؟
ابتدا باید گفت سیستمی که ناتو تصمیم دارد در ترکیه مستقر کند با سپر موشکی آمریکا متفاوت است. دلیل تصمیم ناتو برای استقرار سپر موشکی در ترکیه ناشی از احتمال بعید جنگ در منطقه خاورمیانه است. ناتو تصمیم دارد از طریق این سیستم موشکی، امنیت کشورهای عضو خود را تامین کند. البته این پیش‌بینی‌ای است که از سوی ناتو صورت‌ گرفته و به این دلیل حتی در برخی از کشورهای عربی حوزه خلیج فارس سیستم‌های موشکی خود را مستقر کردند. بنابراین تصمیم ناتو برای مقابله با هرگونه جنگ احتمالی موجب شده تا وارد منطقه خاورمیانه شود و این موضوع دال بر این است که این استراتژی تنها محدود به آمریکا نمی‌شود، بلکه استراتژی ناتو را هم شامل می‌شود. یعنی کشورهای اروپایی عضو ناتو هم در این سیستم مشارکت می‌کنند.

● شما اشاره کردید که علت تصمیم ناتو برای استقرار سپر موشکی در ترکیه ناشی از احتمال وقوع جنگ در منطقه خاورمیانه است. بنابراین تصور نمی‌کنید که تصمیم ناتو برای مقابله با هرگونه جنگ احتمالی با سیاست خارجی ترکیه که مبنی‌بر به صفر رساندن تنش با کشورهای همسایه است، تضاد دارد؟
احتمال مخالفت مقامات ترکیه با استقرار سپر موشکی ناتو در کشورشان وجود دارد. درواقع حتی در حمله آمریکا به عراق در سال 2003، پارلمان ترکیه با درخواست آمریکا مبنی‌بر استفاده از خاک این کشور برای منتقل شدن به شمال عراق مخالفت کرد که این امر بر روابط واشنگتن – آنکارا تاثیر گذاشت. ترکیه به دلیل اینکه یکی از اعضای ناتو است، موظف خواهد بود با تصمیمی که از سوی ناتو اتخاذ شود موافقت کند. از سوی دیگر با توجه به شرایط موجود در منطقه، ترکیه به خوبی توانسته از آن استفاده بهینه کند، به گونه‌ای که سرمایه‌هایی که از دبی و ایران خارج می‌شود به این کشور منتقل می‌شود. در عین حال ترکیه توانسته «شیخوخیت» منطقه را برعهده بگیرد و سعی دارد نقشی را در این منطقه ایجاد کند که مورد پذیرش همگان باشد و تا حدودی موفق شده است. با توجه به این مسائل، ترکیه اگر نخواهد این فضا را خدشه‌دار کند، با تصمیم ناتو مخالفت خواهد کرد. بنابراین احتمالا این بار نیز پارلمان ترکیه با تصمیم ناتو برای استقرار سیستم موشکی در کشورشان مخالفت کند. یعنی این تصمیم از دست قوه مجریه ترکیه خارج است. به این ترتیب ترکیه در مقام مقاومت برمی‌آید، ولی به‌عنوان اینکه این کشور یکی از اعضای ناتو است، از ترکیه درخواست می‌شود با استقرار سیستم موشکی در کشورشان موافقت کند، اما تصمیم‌گیری درخصوص این موضوع به پارلمان این کشور بازمی‌گردد.

● آیا تصمیم ناتو برای استقرار سپر موشکی در ترکیه در راستای منزوی کردن بیشتر ایران صورت می‌گیرد؟ به عبارت دیگر آیا این سیستم هدفش ایران است؟
درست است، حتی این موضوع بارها از سوی مقامات ارشد ناتو به صورت شفاف اعلام شده است، اما نکته نگران‌کننده این تصمیم این است که وقتی ناتو چنین تصمیمی بگیرد دال بر این است که احتمال رویدادی را پیش‌بینی می‌کند، بنابراین در مقام آمادگی برمی‌آید. همچنین این موضوع به همبستگی اتحادیه اروپا با آمریکا بر خواهد گشت. البته درست است که برخی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا، عضو ناتو نیستند، اما بخش عمده این کشورها عضویت این پیمان را پذیرفته‌اند، یعنی اینکه این کشورها از لحاظ نظامی و سیاسی با آمریکا همسویی دارند. چرا که برخی از کشورهای اروپایی پس از تصویب تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران، به صورت مستقل ایران را تحریم کردند که این خود نشان از همسویی عمده کشورهای اروپایی با آمریکا دارد. لازم به ذکر است که اگر تصمیم ناتو برای استقرار سپر موشکی در ترکیه به صورت مستقل گرفته شده باشد، نشان از همسویی و همبستگی این پیمان با آمریکا می‌شود که نه‌تنها شامل همکاری در تحریم ایران، بلکه شامل همکاری در امور نظامی خواهد بود. چرا که پیش از این دولت آمریکا بود که تلاش می‌کرد سپر موشکی خود را به کشورهای اروپایی بقبولاند.

● آیا می‌توان گفت سپر موشکی ناتو در حال جایگزین شدن با سپر موشکی آمریکاست که دولت اوباما آن را به حالت تعلیق درآورد؟
اگر سیستم موشکی ناتو «پاتریوت» باشد، با سپر موشکی آمریکا متفاوت خواهد بود. به هر حال نوک پیکان این تصمیم ناتو، متوجه ایران است. زیرا روس‌ها پیش از این به آمریکا پیشنهاد کرده بودند سیستم موشکی خود را در منطقه‌ای از آذربایجان مستقر کند، اما آمریکا با این تصمیم موافقت نکرد. اما می‌توان گفت سیستم موشکی ناتو به نوعی جایگزینی برای سپر موشکی آمریکا خواهد بود.

● موضوع دیگر این است که آنگلا مرکل صدراعظم آلمان طی اظهاراتی اعلام کرده بود ناتو را نمی‌توان بدون داشتن سلاح هسته‌ای تصور کرد، پیشنهاد مرکل برای مجهز کردن ناتو به سلاح هسته‌ای در حالی مطرح می‌شود که «مبارزه با تروریسم» و «جلوگیری از گسترش سلاح هسته‌ای» استراتژی اصلی ناتو را تشکیل می‌دهد، آیا درخواست مرکل برای سلاح‌های هسته‌ای با استراتژی ناتو در تضاد نیست؟
البته پیش از مرکل، این مساله از سوی فرانسه مطرح شده بود. فرانسه پس از بحران موشکی کوبا (بحران موشکی کوبا در سال 1962 رخ داد)، این استدلال را مطرح کرد که از آنجایی که آمریکا در جنگ هسته‌ای آسیب‌پذیر شده، بعید به نظر می‌رسد که به خاطر حمایت از کشورهای اروپایی خودش را وارد یک جنگ هسته‌ای بکند، بنابراین اروپا باید متکی و قائم به خودش باشد. این امر موجب شد فرانسه آزادی عملی را برای خود در ساختن سلاح‌های هسته‌ای در نظر بگیرد. همچنین فرانسه خط‌مشی مستقلی را برای خودش در پیش گرفت، اما انگلستان این کار را انجام نداد. انگلیس در قرارداد «ناسو» (این قرارداد در سال 1962 بین دولت وقت آمریکا و دولت بریتانیا منعقد شد) پذیرفت که مساله هسته‌ای دست آمریکا باشد، منتها آمریکا باید زیردریایی‌های انگلیس را به موشک‌های پیشرفته که دارای کلاهک‌های هسته‌ای باشند، مجهز بکند. به هرترتیب نظریه مرکل را می‌توان به نظریه ژنرال «مارشال دوگل» رئیس‌جمهور اسبق فرانسه تشبیه کرد. دوگل بر این باور بود که ناتو یا اروپا باید قدرت هسته‌ای مستقل و قائم به خود را داشته باشند.

● به نظر شما اعضای ناتو با پیشنهاد مرکل موافقت می‌کنند؟
ممکن است تعدیلی در ناتو صورت بگیرد، زیرا اعضای این پیمان پیش‌بینی کرده‌اند ناتو هر 10 سال یک بار باید در استراتژی خود بازنگری کند.